Подготвил: Т. Каранфилов

„Што се однесува до македонскиот народ, во Македонија и во другите земји – емиграцијата, го пресретнаа овој историски акт („Мајскиот манифест“ – н.з) со восхит. Бугарската влада презеде енергични мерки за да го парализира големиот ефект што прокламираните принципи на манифестот го направија врз македонската и бугарската маса. Оваа власт ги принуди Т.Александров и генералот Протогеров да се откажат од неа. А овој вториов во декларација на 1 август 1924 година изјави дека тој манифест е мистификација и дека е напишан од мене и дека тие не потпишале таков документ. Петар Чаулев, третиот член на ЦК кој го потпиша документот, остана верен на начелата наведени во манифестот.“

- пишува Димитар Влахов во продолжение на текстот „Предавниците на македонското дело“ (Мајскиот манифест от 1924 г.) (Македонска мисъл, кн. 3-4, год. 1, 1945)

Мајскиот манифест од 1924 година бил составен по долги преговори на преставниците на ВМРО, Македонската федеративна организација и Коминтерната.  Истиот бил потпишан од членовите на ЦК на ВМРО Александар Протогеров, Петар Чаулев и Тодор Александров. Манифестот преставува нова страна на борбата на на ВМРО за создавање на обединета и независна македонска држава.  Во документот македонскиот народ се третира како посебен,  самостоен народ на Балканот врз што произлегуваат целите на борбата. Објавата на манифестот предизвика бес кај владите на Бугарија, Грција и Југославија, по која  под притисок Александров и Протогеров признале дека воделе преговори но дека не го потпишале манифестот. Влахов кој е учесник и сведок на овие настани подоцна ќе напише:

„По септемвриските настани, кога огорченоста на македонските маси и целиот бугарски народ против владата на Цанков и против организацијата на Александров достигна големи размери, кога многу македонски дејци, кои дотогаш го поддржуваа Александров, почнаа да негодуваат за неговите постапки и од неговите блиски луѓе, кога македонските дејци од Илинденската организација почнаа да ја критикуваат неговата политика во однос на бугарската фашистичка власт; кога зачестија конфликтите меѓу него (Александров) и некои од министрите, Александров повеќе од кој било друг пат почувствува потреба да изгради мост меѓу ВМРО, од една страна, и македонските маси и бугарскиот работник од друга страна.

Откажувајќи ги своите врски со бугарската влада, согласувајќи се да работи на самостојна македонска основа и да ја прекине насекаде борбата против Македонците од спротивниот табор и работниците и селаните во Бугарија, Александров повторно се обидел да открие дали неговата организација може во таков случај да сметта за поддршка на Советска Русија. Истовремено, тој се обидувал да стапи во контакт со разни балкански организации. Тој правел сондажи пред претставниците на Косовскиот комитет, црногорските револуционери и ХСРС на Степан Радиќ. Резултатите од тие сондажи беа:

— Престанок на сите врски со владата на Цанков; објавете и дадете докази дека сте за независност на македонското ослободително движење, престанете со убиствата, направете го единствениот македонски фронт - а тоа е можно затоа што желбите на сите македонски групи и организации се исти: Независна Македонија и Балканска федерација - и тогаш сме подготвени да соработуваме со вас и да формираме балкански фронт.

Еден пролетен ден кон крајот на март 1924 година, Александров и Протогеров отпатувале од Бугарија за Виена. За да се ориентираат на состојбата на македонското прашање во туѓина и да ги завршат преговорите што ги водев во Виена со претставниците на македонската федерална организација, претставена од познатиот другар на Сандански, Тодор Паница, кој беше убиен во Бург театарот во Виена на 6 мај 1925 година од познатата престапничка Менче Карничева, сопруга на Иван Михајлов, — и со други прогресивни национални организации и политички партии на Балканот. 

Како резултат на тие разговори и преговори беа изготвени голем број документи потпишани од ЦК на ВМРО и тоа:

1) Принципиелна декларација која укажува на подготвеноста на ЦК на ВМРО да ја прекине политиката што ја следи, да објави решителна борба против угнетувачите на македонскиот народ, да дејствува заеднички со сите прогресивни сили на Балканот за реализација. на идеалите на македонскиот народ: Независна Македонија и Балканската федерација. Тој прв документ е потпишан на 29 април 1924 година.

2) На вториот ден, 30 април 1924 година, беше изготвен и потпишан уште еден документ - „протокол за обединување на македонското револуционерно движење“, во кој се изнесени истите принципи. Во исто време. , беше одлучено да се издаде весник, напишан на француски и германски и на сите балкански јазици за пропагирање на новите идеи. Тој весник беше „Балканска федерација“ чиј директор и главен уредник бев јас (ова весник излегувал од 1924 до 1932 година).

Новата ориентација на македонските националноослободителни движења мораше да му се соопшти на македонскиот народ и на македонските револуционерни дејци. Но, бидејќи горенаведените документи не беа наменети за објавување, за таа цел беше подготвен документ - манифест до македонскиот народ чии принципи се добро познати. Ова се случи на 6 мај 1924 година.

Истите принципи беа изнесени во една декларација, која македонската пратеничка група во Бугарскиот. парламент - 8 луѓе требаше да ја прочитта во парламентот и да воспостават заедничка активност со другите пратенички групи поддржувачи на слободата и независноста на Македонија и обединувањето на слободните балкански национални единици - како федерални држави во еден сојуз на Балканот.

Манифестот првпат беше објавен во изданието на Б.Ф. („Балканска федерација“ – н.з.) што го објавив на 19 јули 1924 година.

Од тој манифест збеснаа бугарската влада и владите на Југославија и Грција.

Што се однесува до македонскиот народ, во Македонија и во другите земји – емиграцијата, тој го пресретнаа овој историски акт („Мајскиот манифест“ – н.з) со восхит. Бугарската влада презеде енергични мерки за да го парализира големиот ефект што прокламираните принципи на манифестот го направија врз македонската и бугарската маса. Оваа власт ги принуди Т.Александров и генералот Протогеров да се откажат од неа. А овој вториов во декларација на 1 август 1924 година изјави дека тој манифест е мистификација и дека е напишан од мене и дека тие не потпишале таков документ. Петар Чаулев, третиот член на ЦК кој го потпиша документот, остана верен на начелата наведени во манифестот.

Книгата објавена во Прага во 1926 година под наслов „Предавниците на македонскиот народ“, напишана од мене врз основа на порака од Централниот комитет на Обединетата македонска револуционерна организација, во која книга беа приложени 9 факсимили меѓу, кои и манифестот под кој се појавуваат потписите на Протогеров, Чаулев и Александров, кои првите двајца се потпишаа со неговото полномошно дадено во мое присуство,..“

(продолжува)